 |
२) सॉल्टलेक सिटी - रामगंजताला (हावडा)
३) ठाकुरपुकुर - दक्षिणेश्वर
१९७२ साली भारताच्या तत्कालीन पंतप्रधान इंदिरा गांधी यांनी दमदम - टॉलीगंज मार्गाच्या कामाचे भूमिपूजन करत देशाला एका नवीन आणि आधुनिक शहरी प्रवासी युगाचा प्रारंभ केला.
मात्र काम सुरू झाले आणि कलकत्ता शहरातील लोकांना एका नवीन त्रासाला तोंड द्यावे लागले. तेव्हाच्या कामाच्या उपलब्द साधनानुसार जमिनीवरून खोदत खोलात जायचे आणि जमिनीखाली बांधकाम करून मग वरून पुन्हा भराव टाकायचा (कट अँड कव्हर पद्धती) या पद्धतीने काम सुरू झाले. शहरातील अत्यंत गजबजलेल्या आणि महत्वाच्या मार्गांखालून हा मेट्रो रेल मार्ग बनत असल्यामुळे सहाजिकच याचा परिणाम शहरातील वाहतुकीवर प्रचंड प्रमाणात होत होता. परिणामी कामाच्या वेळेत वाढ होत होती आणि खर्चात पण! हे काम भारतीय रेल्वेच्या हातात असल्यामुळे या मेट्रो रेल्वेच्या कामा करता वेगळ्या निधी दिल्या जात नव्हता, रेल्वेला सरकार जो एकूण निधी द्यायचे त्यातूनच या मेट्रो रेल्वे करता निधी अवंटीत केल्या जाई. परिणामी निधी टंचाईचा सामना पण या कामासाठी सतत व्हायला लागला. सोबतच अतिक्रमण आणि इतर समस्या या मेट्रो रेल्वेच्या कामात अडथळे आणत होत्याच.
सरते शेवटी २४ ऑक्टोबर १९८४ साली भारतातील पहिली मेट्रो रेल्वे धावली. एक्सप्लेनडेड ते भोवानीपूर म्हणजे आताचे नेताजी भवन स्थानक या दरम्यान धावली. अंतर होते ३.४० किलोमीटर. आज पर्यंत कलकत्ता शहरात अंतर्गत वाहतुकी करता भरतीय रेल्वेची उपनगरीय रेल्वे गाड्या, ट्राम्स, बसेस, टॅक्सी, कलकत्ता विशेष हातरीक्षा सोबत आता कलकत्ता वासीयांना मेट्रो रेल्वेचा पण प्रवास उपलब्ध झाला. हा प्रवास काहीसा सुखद असला तरी आता असतो तसा वातानुकूलित नव्हता बरे !
पण कलकत्ता मेट्रो रेल्वे सुरू होणे हा देशाच्या मानात भर टाकणारा नक्कीच होता. या कलकत्ता मेट्रोच्या कामातून आपल्या देशाला एक रत्न मिळाले, ज्याने पुढे भारतातील तमाम मेट्रो रेल्वे करता महामार्ग तयार केला त्यांचे नाव मेट्रो मॅन ई श्रीधरन ! पण कलकत्ता मेट्रो रेल्वे योजनेमुळे अजून बऱ्याच अभियांत्रिकी उपलब्धी भारताला मिळाल्या. मुख्य म्हणजे कलकत्ता मेट्रो रेल्वेला उपलब्ध रेक हे भारतात निर्मित रेक होते आणि आहेत. भारत हेवी इलेट्रीकलस लिमिटेड आणि इंटिग्रेल कोच फॅक्टरी, चेन्नई या सार्वजनिक उद्योगांनी कलकत्ता मेट्रोचे रेक बनवले आणि आजही वापरण्यात येत आहेत. आज त्यात वतानुकुलीत मेट्रो रेकची पण भर पडली आहे. एक मात्र प्रकर्षाने लक्षात घेण्यासारखे आहे की हे सगळे रेक आज भारतातील इतर ठिकाणी वापरात येणाऱ्या विदेशी रेक सारखे नाहीये. या रेक मध्ये अनेक तांत्रिक बिघाड वेळोवेळी दिसून आले, कधी दरवाजे वेळेवर उघडत नाही, कधी बंद होत नाही, कधी डब्यातील दिवे बंद होतात, तर कधी वातानुकूलित यंत्रेच बंद होतात, असे अनेक अडथळे सहन करत कलकत्ता वासी आपल्या मेट्रोची सफर करत आहेत.
१९८४ ला सुरू झालेली कलकत्ता मेट्रो रेल्वे या नंतर मात्र सरकारी अनास्थेचा बळी गेली. गेल्या ३६ वर्षात या मेट्रो रेल्वेच्या जाळ्यात फक्त २९.६२ किलोमीटरची भर टाकू शकली. आजच्या घडीला एकूण ३३.०२ किलोमीटर मार्गावर, २ मार्गिकेच्या आणि ३० स्थानकांच्या मदतीने, ४१ वातानुकूलित आणि बिगर वातानुकूलित मेट्रो रेक द्वारे रोज सकाळी ६ ते रात्री १० वाजे पर्यंत ही मेट्रो रेल सेवा कलकत्ता शहराला सेवा देत आहे. आजही कलकत्ता शहरात मोठ्या प्रमाणावर मेट्रो रेल्वेचे जाळे वाढवायचे काम सुरू आहे. एकूण जवळपास ११२ किलोमीटर मार्ग प्रस्तावित आहे. मात्र राज्य आणि केंद्र सरकारच्या अनास्थेची बळी ठरलेली कलकत्ता मेट्रो रेल्वे आपला भारतातील इतर मेट्रो रेल्वे सारखा कायापालट होईल या आशेवर आहे.
पण भारतातील इतर मेट्रो रेल्वे योजना आणि कलकत्ता मेट्रो रेल्वे योजना यात काही मूलभूत फरक आहे आणि भारताला मेट्रो रेल्वेची गरज का? याची माहिती घेऊ आपण पुढच्या लेखात.
छान
उत्तर द्याहटवा